Libera kulturo kaj liberaj programoj
ankaŭ en Esperanto
Jorge Maldonado Ventura
Programisto kaj tradukisto
Kiam aperis la aŭtorrajto?
Kio estas libera kulturo?
Kio estas libera programo?
Parola kulturo
Ne estas juraj kodoj, protektoj, sankcioj aŭ rajtoj pri produktado kaj disvastigado de kulturaj verkoj similaj al tiuj, kiujn ni hodiaŭ havas.
Rakontoj apartenis al komuna tradicio
En socio precipe analfabeta, la celo de kultura verko estis la publika disvastigo en placoj, teatroj, stratoj, tribunoj.
Disvastiĝo de la skribo (7-a jarcento a.K.)
Deziro esti agnoskita
Deziro esti agnoskita: «Ĉi tiuj estas versoj de Teognis de Megara».
La plagiato estis malbone rigardita, sed ĝi estis laŭleĝa
La presilo
Kiam aperis la aŭtorrajtaj leĝoj?
En 1486
Unua privilegio por la ekskluziva publikigo de libro en la Venecia Respubliko.
Rerum venetarum ab urbe condita opus (kiu rakontas la historion de ĉi tiu respubliko).
En 1557 monopolo de kopio kaj disvastigo de libroj donita en Anglio al Stationers Company
Post tiam nur eblis laŭleĝe presi en Anglio verkojn, kiuj havu reĝan rajtigon kaj kiu estu listigitaj en la oficiala registro kun la nomo de iu eldonisto ligita al la firmao.
Statuto de Anne (1710)
La leĝo proklamis la aŭtorojn (kaj ne plu la eldonistojn) kiel la proprietulojn de iliaj verkoj.
Tiu leĝo donis tiun rajton nur dum specifa tempo: 14 jaroj, renovigebla nur unufoje, se la aŭtoro estu viva; kaj 21 jaroj por verkoj eldonitaj ĝis tiam.
Kiel vi povas esti posedanto de iu, kiun mi daŭre havas?
Estas diferenco inter intelekta propraĵo kaj materiala propraĵo
1777
La franca monarkio donis la tiel nomitajn «aŭtorajn privilegiojn» (privilèges d’auteur)
Kopirajto (angla); aŭtorrajto (franca)
La copyright estis utilisma opcio kreita por regajni la kostojn.
La droit d’auteur (kiel Diderot kaj aliaj defendis) devus esti daŭra kaj hereda
Konvencio de Berno (1886)
Celis eviti, ke iu protektita verko per aŭtorrajto en Anglio ekzemple povu esti kopiita kaj vendita de iu ajn en Hispanio.
Kio pri la komunismaj landoj?
Ili antaŭe subskribis la Konvencion de Berno (en 1886)
Anarkiistoj neis la aŭtorrajton ekde ĝia komenco
«La proprieto estas ŝtelo!» diris Joseph Proudhon en 1840
Liberaj programoj
La kvar liberecoj
- Uzi la programon, por iu ajn celo
- Studi kiel la programo funkcias kaj ŝanĝi ĝin por viaj bezonoj
- Disdoni kopiojn de la programo
- Modifi (plibonigi) la programon kaj disdoni tiujn modifojn
La GNU-projekto (1983)
GNU/Linukso
aŭ
Linukso
Rajtocedo
Kial ne uzi la publikan havaĵon?
La maniero plej facila liberigi programon estas meti ĝin en la publika havaĵo, sen aŭtorrajtoj. Tamen ĝi permesas, ke tiuj, kiuj ne kredas en kunlaboro igas la programon proprieta programo.
Kiam aperas la libera kulturo?
En 1999 la rajtocedo fariĝas ĉefa inspiro por la kreo de movado ĉirkaŭ libera kulturo, precipe en Usono kaj Eŭropo.
Unua liberkultura permesilo
La Licenco de Libera Arto kreita en la komencoj de 2000 de grupo de francaj artistoj en la reta diskutejo nomita Ataque Copyleft
«Kiam vi elŝutas MP3-dosierojn, vi ankaŭ elŝutas komunismon»
En 1995 populariĝis la ADSL, kun pli da rapideco por elŝuti Interretajn dosierojn.
Programoj
(ĉifrovaluto)
Liberapay
Videludoj
Libera kulturo
Kontakto
https://freakspot.net/eo/ (mia retejo)